Parlamenter Sistem nedir? Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Ne Demektir?

Parlamenter sistem, yürütmenin yasama organının kontrolünde olduğu bir hükümet biçimidir. Fransızca bir kelime olan parlamenter kelimesinin Türkçe karşılığı ise vekil anlamına gelmektedir. Parlamenter teşkilat, parlamentoya dayalı bir sistemdir.

Meclisin önde olduğu sistemde yürütme, yasama tarafından denetlenmektedir.

• Yürütme organının iki başkanı vardır (Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu)

• Yürütme yasama tarafından, bakanlar kurulu ise parlamento tarafından oluşturulur.

• Bakanlar kurulu parlamentoya karşı sorumludur.

• Aynı kişi hem yasama hem de yürütme organlarında görev alabilir.

• Bakanlar kurulu, yasama organının çalışmalarına dahil olabilir.

• Yasama ve yürütme arasında güçlü bir etkileşim ve zayıf bir kuvvetler ayrılığı vardır.

Siyaset bilimci Arend Lijphart’a göre güçlendirilmiş parlamenter sistem üç temel özelliği olan bir hükümet sistemidir.

• Hükümetin yasama organına karşı siyasi bir sorumluluğu vardır ve yasama organı, güvenoyu gibi mekanizmalarla hükümeti devirebilir;

• Hükümete başkanlık eden başbakan, halk oylamasıyla değil yasama organı tarafından seçilir;

• Yürütme yetkisi kabine tarafından toplu olarak kullanılır, yürütme yetkisi tek bir bireye devredilmez.

Güçlendirilmiş veya uyarlanmış parlamenter sistemin yasal temeli ilk kez siyaset bilimci Boris Mirkine-Guetzevitch tarafından oluşturulmuştur. Genel olarak parlamenter sistemin temel özelliklerini koruyan bu sistem, hükümetin istikrarını ve etkinliğini artırmak amacıyla anayasaya belirli mekanizmaların eklenmesi olarak kabul edilmiştir.

• 1. Geçiş döneminde Türkiye; Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ilke ve hedefleri ile üzerinde mutabık kaldığımız referans metinler doğrultusunda, anayasayı, kanunu, kuvvetler ayrılığını istikrar ve denetim çerçevesinde istişare ve uzlaşı ile yöneteceğiz.

• 2. TBMM’nin genel seçimlerde ortaya çıkan yapısı ile Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçişe ilişkin Anayasa değişiklikleri en kısa sürede tamamlanarak yürürlüğe girecektir.

• 3. Geçiş döneminde Millet İttifakına dahil olan partilerin genel başkanları Başkan Yardımcısı olacak.

• 4. Bakanlık dağılımı Millet ittifakını oluşturan siyasi partilerin milletvekili genel seçimlerinde seçecekleri milletvekili sayısına göre belirlenecek. İttifak partilerinin her biri kabinede en az bir bakan tarafından temsil edilecek. Cumhurbaşkanlığı bünyesinde bakanlıklara paralel olarak kurulan siyasi kurullar ve bürolar kaldırılacaktır.

• 5. Bakanların atanması ve görevden alınması, mensubu oldukları siyasi partinin genel başkanı ile anlaşarak Cumhurbaşkanı tarafından yapılır.

• 6. Geçiş sürecinde Cumhurbaşkanı, yürütme yetki ve görevini katılım, istişare ve uzlaşma ilkelerine uygun olarak kullanacaktır.

• 7. Cumhurbaşkanlığı Kabinesine (Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar) ilişkin yetki ve görev dağılımı, Anayasa ve kanunlar çerçevesinde çıkarılacak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile belirlenir.

• 8. Cumhurbaşkanı, seçimlerin yenilenmesine, olağanüstü hal ilanına, milli güvenlik politikalarına, Cumhurbaşkanlığı Kararları, Kararnameler ve genel düzenleyici işlemlere ilişkin Millet İttifakı’na dahil partilerin genel başkanları ile uzlaşarak kararlar alacak ve üst düzey atamalarda.

• 9. Geçiş döneminde yasama faaliyetlerinde işbirliğini koordine edecek sistemler kurulacaktır.

• 10. Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçişin tamamlanması ile mevcut Cumhurbaşkanının -varsa- siyasi parti üyeliği sona erecektir.

• 11. Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçişin ardından 13 Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi yeni bir seçime gerek kalmaksızın görev sürelerini tamamlayacak.

• 12. ‘İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye başkanları, Cumhurbaşkanının uygun göreceği tarihlerde CB yardımcılığına atanır.